Osmanlı'dan Bugüne Helva Sohbetleri
27-06-2022
10:43
Sohbetlerinizin EN İYİSİ "SARAY HELVA"
Osmanlı'da sevinçte, kutlamada, zafer kazanmada hatta Ramazan ayında da özel olarak pişirilip yenen bir gıda olan helva için sohbetler düzenlendiğini biliyor muydunuz? Sizler için Osmanlı'da köklü bir gelenek olarak karşımıza çıkan helva sohbetlerinin tarihini derledik.
Osmanlı şehir ve kasabalarında sosyal yaşantının merkezinde önemli bir yer edinen helva kültürü, Ortadoğu’dan Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyada varlığını sürdürdü. Ramazan gecelerinde olsun, sohbet anlarında olsun helva, İslamiyet’in ruhuyla birlikte harmanlanarak kültürel ve sosyolojik ritüellerle zenginleştirilerek ikramların vazgeçilmezlerinden biri haline geldi.
Osmanlı'da sevinçte, kutlamada, zafer kazanmada hatta Ramazan ayında da özel olarak pişirilip yenen bir gıda olan helva için sohbetler düzenlendiğini biliyor muydunuz? Sizler için Osmanlı'da köklü bir gelenek olarak karşımıza çıkan helva sohbetlerinin tarihini derledik.
Osmanlı şehir ve kasabalarında sosyal yaşantının merkezinde önemli bir yer edinen helva kültürü, Ortadoğu’dan Balkanlar’a kadar geniş bir coğrafyada varlığını sürdürdü. Ramazan gecelerinde olsun, sohbet anlarında olsun helva, İslamiyet’in ruhuyla birlikte harmanlanarak kültürel ve sosyolojik ritüellerle zenginleştirilerek ikramların vazgeçilmezlerinden biri haline geldi.
Osmanlı'da aile, arkadaş ve komşu toplantıları sosyal yaşantının büyük bir kısmını oluştururdu. "Sıra gecesi" adı verilen akşam toplantıları, tüm Osmanlı şehir ve kasabalarında, özellikle kışın popülerdi. Bu, Türklerin anavatanı Orta Asya'ya dayanan bir gelenekti. Eski Ramazan gecelerinde, geçmişi ve gelenekselliği bakımından helva sohbetleri de önemli bir yer tutardı. Osmanlı'da köklü bir gelenek olarak karşımıza çıkan helva sohbetleri Edirne'de kendine sağlam bir yer edindi, 1900'lü yılların ortalarına değin yaşatıldı.
Helva sohbetleri, kışın en soğuk 40 günü olan "Hamsin günleri" ile onu takip eden 50 günü ifade eden "Erbain günleri" arasında geçen 90 günlük "Kasım günleri" (Kışı ifade eden eski bir tabir…) boyunca Edirne konaklarında yapılan sohbetlerdir. Cuma geceleri düzenlenen bu sohbetlerde bir araya gelinir, siyasetten ari olarak sosyal ve içtimai hayata, sanata, şiire vb. dair sohbetler gerçekleştirilirdi. Bu sohbetlerde misafirleri ağırlarken helva ikram edilirdi. Dönemine göre bir sosyalleşme ifadesi, bir statü göstergesi olduğunu söylemek mümkündür.
Hangi gece kimin evinde toplanılacağı belliydi. Mahalle halkı o akşam mahalle kahvesinde buluşur, ihtiyarlar ve gençler ayrı odalarda eğlenceye başlardı. Davet edilmeyenler de kabul edilir, özellikle çocuklar için böyle geceler ganimet sayılırdı. Gecenin sonuna yaklaşılırken gençler bu defa bakır bir sini içinde daha büyük porsiyonda helvayı odaya getirirler; bir sonraki helva sohbetlerini düzenleyecek kişinin kucağına bu tepsiyi verirlerdi. Tepsi üzerindeki helva şimşir dallarıyla süslenirdi.
Sohbet oyun sona erdi / Gitmemizin vakti geldi
Hafta sırası ağama erdi / Ağam buyurun helvayı, helvayı
Ömür neşe ile geçer / Akil olan çok şey sezer
Belletmez izin karda gezer / Ağam buyurun helvayı, helvayı
Sohbet helva itmam oldu / Gözlere hep uyku doldu
Saga-yı hatır son buldu / Ağam buyurun helvayı helvayı
Helva sohbetleri sona erip misafirler evlerine dağılırken, sohbetlerin sahibi olan kişi ev halkına ulaştırılmak üzere "diş kirası" ya da "göz hakkı" diyerek gelen kişilere yetecek ve giderken beraberlerinde ev efradına hediye götürecekleri nisbette helva yaptırır, ikram ederdi.